HỎI: Xem tướng gà thế nào để sơ khởi định là gà hay?
ĐÁP: Khi gà đứng, ưỡn ngực ra trước, cổ giương cao, mỏ thật ngắn, cựa sát đất, da dẻ đỏ au, bộ lông phủ phê sặc sỡ sắc màu, cất tiếng gáy ngân vang thì bước đầu có thể cho là gà hay.
Bộ tướng của gà phải hùng dũng, như một vị tướng đi lại đều có điệu bộ của một chiến sĩ dạn dày kinh nghiệm trận mạc, oai phong lẫm liệt, thì sơ bộ có thể đánh giá là gà hay.
Tinh hoa của gà phát tiết ra ngoài qua tướng đi đứng, qua tiếng gáy, ngoại trừ ẩn tướng do vậy mà gà đứng trong lòng hoặc gà đang chạy lồng, đều biểu lộ hầu hết các tướng hay, tướng quí của gà.
Một con gà dở thì không thể nào có tướng hùng dũng của gà hay, trái lại mỏ co ro cúc rúc, loại tướng của… gà chết rót.
Căn cứ loại tướng gà chết, gà rót cúi đầu rục cổ, lưng cong, đuôi cúp, lông xơ xác, nhớn nhác như sợ ma thì sơ bộ đoán ra là gà dở, không nhầm vào đâu được.
Người sành điệu cứ ngỡ nhìn tướng gà thì hết tám mươi phần trăm giá trị của con gà họ đã định rất đúng, mười phần trăm còn lại khi họ cầm gà lên, còn mười phần trăm chót thuộc về ẩn tướng, đành chịu, không cách gì biết được vì ẩn tướng đó chỉ lộ ra khi gà ngủ.
Thử hỏi người qua đường, đúng là người đi tìm gà hay, họ đâu có đến từng bội gà để cầm lấy gà, xăm soi quan sát đôi cán tìm vảy hay để làm gì.
Họ chỉ cần quan sát tướng gà để có cái nhìn tổng quát, sơ bộ đã có sự đánh giá đúng mức về con gà.
Một khi họ xin phép chủ cho họ ôm gà lên, quan sát đôi cán, là họ đã quyết định mua con gà đó rồi.
Người sành chơi gà có nhiều kinh nghiệm da ga campuchia, bậc thầy đúng nghĩa trong nghề chọi gà, là người chẳng mấy khi thấy ai cũng xin phép ôm gà lên, quan sát đôi cán cả.
Họ quan sát gà rất kĩ tướng gà có đạt yêu cầu là gà hay hay không. Nếu đạt yêu cầu, lúc đấy họ mới xin phép ôm gà lên để quan sát bộ cánh, có thể xem như cái khung đối với bức tranh, và khi quan sát xong, nếu đạt yêu cầu, họ trả giá và dù giá cao, có cao một chút họ vẫn mua.
Có người nhầm tưởng mình “ trúng mánh”, bán được giá rất cao, thật ra họ gặp sư tổ trong nghề chọi gà, mua cho kì được.
Và đã mua được gà hay, chỉ cần một lần cáp độ, ăn tiền cá cược, họ đã thu vào gấp đôi, gấp ba lần tiền bỏ ra mua gà.
Thế mới biết nghề chọi gà cũng lắm công phu, họ là chọi gà, một nghề chơi đầy nghệ thuật tinh vi. Rất tiếc ngày nay ở Nam Bộ cứ trồng cựa sắt, rẹt rẹt nạp vài cái là gà đối phương lăn quay ra chết, không có gì là nghệ thuật cả, chỉ để ăn tiền cá độ mà thôi.
Còn ở Bắc Bộ việc nung sắc đỏ tì vào cựa không cho cựa dài ra, rồi chuốt cựa như hình cái nêm cũng là một nghệ thuật, chọi gà suốt một buổi, nhiều hiệp có khi đến ngoài mười hiệp, mới phân thắng bại xem mãn nhãn, thì vẫn được truyền thống đá gà là một nghệ thuật, mặc dù họ vẫn cá cược để được ăn tiền.